Foka pospolita Phoca vitulina (ang.Common seal, Harbour seal) 1365

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych na świecie gatunków płetwonogich jest foka pospolita. Jej podgatunek Phoca vitulina vitulina tworzy w Bałtyku niewielką populację.

U fok pospolitych nie występuje dymorfizm płciowy. Długość ciała dorosłych osobników waha się w przedziale od 170 do 190 cm, a dorosłe osobniki osiągają wagę od 110 do 150 kg. Ubarwienie futra dorosłej foki pospolitej może być różna, od jasnego brązu do ciemnoszarego z dużą ilością ciemnych plamek, brzuch z reguły jest jaśniejszy niż grzbiet. Foki te mają krótkie „kocie” pyski i jasne wibrysy. Młode osobniki, do ok. 3 roku życia, posiadają jednolicie ubarwione futro. Układ ciemnych plamek na futrze fok pospolitych jest charakterystyczny dla każdego osobnika i nie zmienia się.

Bałtyckie foki pospolite osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 4- 5 lat. Sezon rozrodczy fok pospolitych żyjących w Bałtyku trwa od kwietnia do czerwca. Do zapłodnienia samicy dochodzi w płytkiej wodzie lub na lądzie, podobnie jak u innych gatunków fok żyjących w Bałtyku.

Młode rodzą się najczęściej od maja do czerwca. Szczenię mierzy zazwyczaj od 70 do 90 cm i waży 8 do 12 kg. Kolor futra szczenięcia przypomina ubarwienie dorosłego osobnika. Samica opiekuje się młodym przez ok. 6 tygodni. Okres ten jest przeznaczony na karmienie młodych mlekiem oraz naukę pływania i zdobywania pokarmu stałego. Po tym czasie młode są już na tyle samodzielne by rozpocząć dorosłe życie.

Foki pospolite tworzą duże kolonie i prowadzą osiadły tryb życia. Wybierają piaszczyste lub skaliste plaże nie oddalając się zbytnio od miejsca urodzenia, a pokarm zdobywają na miejscu.

Bałtycka populacja foki pospolitych odżywia się łatwo dostępnymi dla nich gatunkami ryb takimi jak: płastugi, śledzie, dorsze oraz ryby dobijakowate. Czasem do diety włączają także skorupiaki i mięczaki.

W Bałtyku u wybrzeży Szwecji występuje niewielka, licząca około 600 osobników, populacja fok pospolitych. W Polsce foki pospolite pojawiają się sporadycznie.

Morświn Phocoena phocoena (ang. Harbour porpoise) 1351

Morświn jest jedynym gatunkiem walenia występującym na stałe w wodach Morza Bałtyckiego.

Ich ciało ma wrzecionowaty kształt, głowa jest zaokrąglona. Płetwa grzbietowa jest niewielka, trójkątna i lekko zaokrąglona. Morświny pokryte są delikatną skórą, od strony grzbietu w kolorze ciemnoszarym lub nawet czarnym, po stronie brzucha skóra ma bardzo odcień jasny. Wszystkie płetwy są w tym samym kolorze, co grzbiet zwierzęcia. U morświna nie występuje dymorfizm płciowy, jednak samice osiągają nieco większe rozmiary ciała, maksymalnie do 190 cm. Samce dorastają maksymalnie do 180 cm. Masa ciała dorosłego osobnika to maksymalnie 70 kg. Zęby morświnów mają charakterystyczny spłaszczony i zaokrąglony kształt, co odróżnia je od innych zębowców.

Morświny dożywają nawet 15 lat, jednak średnio ich wiek w Bałtyku szacuje się na 7-8 lat. Samice dojrzałość płciową osiągają ok. 4 roku życia, samce nieco później. Okres godowy morświnów w Bałtyku trwa od czerwca do sierpnia. Od maja do lipca, po 11-miesięcznej ciąży, samica rodzi jedno cielę. Laktacja u samicy trwa od 8 do 10 miesięcy, ale młode pozostaje pod opieką matki przez dłuższy okres, nawet do momentu przyjścia na świat następnego potomstwa.

Morświny z reguły żyją samotnie lub w niewielkich grupach, zdarza się jednak, że w poszukiwaniu pokarmu lub w trakcie migracji łączą się w większe grupy. Morświny są zwierzętami płochliwymi i unikają towarzystwa człowieka. Wynurzają się na krótko tylko po to by zaczerpnąć powietrza, bardzo rzadko zdarza się by wyskakiwały nad wodę, jak robią to delfiny.

Morświny, tak jak wszystkie zębowce, do orientacji w toni wodnej korzystają z echolokacji. Najczęściej wykorzystują impulsy dźwiękowe o częstotliwości 120-130 kHz, które nazywane są klikami. Badania nad tymi waleniami wykazały, że morświny słyszą dźwięk o częstotliwościach w zakresie od 16 do 140 kHz, a najlepiej między 100 a 140 kHz.

Morświny odżywiają się rybami żyjącymi w toni wodnej i żyjącymi przy dnie. Do gatunków wybieranych przez morświny żyjące w Bałtyku należą: śledzie, szproty, babki oraz ryby dobijakowate. Zdarza się także, że żywią się skorupiakami i mięczakami.

Morświn był kiedyś bardzo licznym gatunkiem w Morzu Bałtyckim, jednak z uwagi na intensywne polowania, które prowadzone były przez setki lat ich liczebność drastycznie zmalała. Również obecnie zwierzęta te nie mają dobrych warunków do życia, co jest spowodowane dużą presją rybołówstwa oraz zanieczyszczeniem wód morskich (również hałasem).

Liczebność populacji morświnów żyjącej w Bałtyku obecnie nie jest dokładnie znana. Z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, że szacunkowo, może ich żyć w Bałtyku od kilkudziesięciu do nawet kilkuset osobników.

Foka obrączkowana, nerpa Pusa hispida ( ang. Ringed Seal) 1938

Foka obrączkowana jest gatunkiem powszechnie występującym w Arktyce i tworzy wiele podgatunków i populacji. Jednym z nich jest Phoca hispidia botnica, czyli podgatunek licznie zasiedlający północny Bałtyk.

Foka obrączkowana jest najmniejszym z trzech gatunków fok żyjących w Morzu Bałtyckim. Dorosłe foki obrączkowane mają krępą budowę ciała, mogą ważyć od 50 do 125 kg i mierzyć 150 do 175 cm. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 3- 6 lat, nieco wcześniej niż samce. Foki obrączkowane żyjące w Bałtyku mogą dożyć nawet 40 lat.

Foki te posiadają charakterystyczne ubarwienie, skąd wzięła się ich polska nazwa. Na ciemno brązowym futrze pojawiają się jasne linie układające się w obrączki, wyraźnie widoczne na mokrym futrze. Posiadają małą głowę z krótkim pyszczkiem i dużymi oczami. Charakterystyczny jest także kształt nosa foki obrączkowanej- przypominający literę „V” oraz wygląd wibrysów, czyli wąsów - o paciorkowatej strukturze. U fok obrączkowanych nie występuje dymorfizm płciowy.

Bałtyckie foki obrączkowane zwykle występują w małych grupach w okresie linienia i formowania się pokrywy lodowej. Najczęściej można je spotkać w grupach odpoczywających na skałach Zatoki Ryskiej i Zatoki Fińskiej w okresie od maja do listopada. W zimie foki te obserwuje się samotnie na lodzie, są one wtedy bardzo agresywne w stosunku do innych osobników.

Okres godów u fok obrączkowanych przypada na koniec marca, a do zapłonienia samicy zazwyczaj dochodzi w wodzie. Ciąża trwa około 330 do 340 dni. U fok obrączkowanych także występuje zjawisko ciąży przedłużonej, to znaczy, że po zapłodnieniu komórki jajowej następuje zahamowanie dalszego rozwoju zarodka na 3 do 3,5 miesiąca. Po tym okresie następuje zagnieżdżenie zarodka w ścianie macicy i rozpoczyna się dalszy rozwój embrionalny, który trwa około 9-10 miesięcy.

Szczenięta przychodzą na świat w lutym oraz marcu w przygotowanych przez samice jamach zbudowanych z lodu i śniegu. Samica rodzi zazwyczaj jedno młode pokryte grubym jasnym futrem zwanym lanugo. Lanugo spełnia bardzo ważną funkcję ochronną - zapewnia szczenięciu kamuflaż i powoduje, że staje się ono niewidoczne dla oczu drapieżników - orłów bielików oraz lisów. Młode, gdy przychodzi na świat, mierzy zwykle 50- 60 cm, a jego waga wynosi ok. 5,5 do 6 kg. Matka karmi szczenię przez około 40-50 dni, ucząc je w między czasie pływać i zdobywać pokarm stały.

Szczyt linienia (zmiana futra z zimowego na letnie) u fok obrączkowanych przypada na połowę kwietnia i trwa do początku maja. Po okresie linienia foki spędzają kilka miesięcy na intensywnym żerowaniu, by zmagazynować odpowiednią ilość zapasów tkanki tłuszczowej na okres zimy. Wtedy właśnie zwiększają swoją wagę nawet dwukrotnie.

Foki nurkują w ciągu dnia na dość duże głębokości, gdzie łatwo zdobyć pokarm. Większe foki mogą nurkować na znacznie większe głębokości niż osobniki mniejsze, nawet do 200 metrów, niż osobniki mniejsze. Bałtyckie foki obrączkowane żywią się najczęściej rybami takimi jak: śledź, szczupak, sieja, kur diabeł i okoń. Żywią się także mięczakami, w czasie zimy także bezkręgowcami.

Bałtycka populacja fok obrączkowanych obecnie liczy ok. 6 tysięcy osobników. W Polsce foki obrączkowane pojawiają bardzo rzadko.

Foka szara Halichoerus grypus (ang. Grey seal) 1364

Gatunek ten zasiedla Morze Bałtyckie oraz brzegi mórz północnej części Oceanu Atlantyckiego. Badania genetyczne wykazały, że w Morzu Bałtyckim żyje odrębna populacja tych zwierząt. W Bałtyku najliczniejsze kolonie fok szarych można spotkać w północnej części akwenu. Również w Polsce od jakiegoś czasu obserwuje się występowanie niewielkiej, liczącej ponad 100 osobników, kolonii fok. Miejscem gdzie obecnie można spotkać foki szare jest Rezerwat Mewia Łacha w Ujściu Wisły, gdzie zwierzęta te mają dogodne warunki do wypoczynku i zdobywania pokarmu.

U fok szarych występuje dymorfizm płciowy, tzn. występują różnice w wyglądzie zewnętrznym u samców i samic. Samce fok szarych są większe, mają masywną budowę ciała, mogą osiągać nawet 3 metry długości, ważyć 300 kg i posiadają ciemne, jednolicie ubarwione futro. Samice natomiast dorastają do 2 metrów i osiągają średnią wagę nie większą niż 180 kg. Futro samic jest szare na grzbiecie, a jasne na brzuchu, z ciemnymi plamkami, których układ jest charakterystyczny dla każdego osobnika.

Okres godowy bałtyckiej populacji fok szarych przypada na marzec. Do zapłodnienia samicy dochodzi najczęściej w wodzie. U fok występuje zjawisko ciąży przedłużonej, to znaczy, że po zapłodnieniu komórki jajowej następuje zahamowanie dalszego rozwoju zarodka na 3 do 3,5 miesiąca. Po tym okresie następuje zagnieżdżenie zarodka w ścianie macicy i rozpoczyna się dalszy rozwój embrionalny, który trwa około 9- 10 miesięcy.

Foki szare w Bałtyku rodzą się na przełomie lutego i marca. Samica wydaje na świat przeważnie jedno młode, które waży ok. 10 kg i mierzy ok 90-100 cm. Szczenię pokryte jest jasnym futrem zwanym lanugo. Młode foki przychodzą na świat na lodzie lub na śniegu, więc jasne futro stanowi kamuflaż i chroni je przed wzrokiem drapieżników, takich jak lisy lub orły bieliki. Laktacja u fok szarych trwa 2-3 tygodnie. W tym okresie samice skupiają się na intensywnym karmieniu szczenięcia i nie oddalają zbytnio, nawet w poszukiwaniu pokarmu. Po okresie karmienia wygłodzone samice odpływają i w tym momencie zaczyna się samodzielne życie szczenięcia. Młode pozostają na lądzie, stopniowo oswajają się z wodą i nabywają umiejętności nurkowania i zdobywania pokarmu. W Polsce obecnie nie notuje się rozrodu fok szarych. Przyczyną może być brak spokojnych, odosobnionych terenów, gdzie foki mogłyby urodzić i wychować potomstwo.

Na początku lata, na przełomie maja i czerwca, foki przechodzą linienie, czyli zmiany futra z zimowego na letnie. W tym okresie chętnie wylegują się na plażach w dużych grupach i odpoczywają wygrzewając się na słońcu. Ten okres jest wykorzystywany do szacowania liczebności fok na Bałtyku.

Obecnie populację bałtycką szacuje się na 30 tysięcy osobników, z czego tylko niewielka kolonia występuje na wybrzeżu Polski, w Ujściu Wisły.